Kırşehir merkezli olarak Bütün Anadolu ve Balkanlara yayılan geleneksel sohbet toplantılarının bir örneği de Edirne ve Adakale helva sohbetleridir. ’da Adakale helva topu geçidinde, gerekse Edirne helva sohbetlerinde türkü söylenmesi, belli ritüellerin icrası, aynı şekilde Kırşehir’de de son yıllara kadar devam eden helva sohbetlerinde türküler söylenmesi, Anadolu’nun çeşitli yörelerinde çeşitli adlarla sürmekte olan sohbet toplantılarında yemek ve müzik unsurlarının birlikte yer alması bu geleneğin Anadolu coğrafyasından Balkanlara uzandığının kanıtıdır.

Sohbet toplantılarının yapısında zaman içerisinde insanların eğlence anlayışının değişmesi, farklı etkinliklerin ortaya çıkması, iş imkânlarına bağlı olarak hızlı bir göçün yaşanması ve kitle iletişim araçlarının artması gibi temel etkenlerden dolayı birtakım değişmeler meydana gelmiştir. Bunların bazıları gelenek içerisinde farklı şekillerde uygulama alanı bulurken bazıları ise tamamen uygulama dışı kalmıştır. (Atlı, 2015:22)

Nitekim Ahiliği misafirlere ve yolculara, gariplere ve yoksullara yardım elini uzatan, muhtelif esnaf kuruluşlarıyla birlikte, iktisadi üretim ve tüketim tarzlarını düzene koymaya çalışan ve çeşitli sosyal ve kültürel hizmetleri üzerine alan bir teşkilat olarak görmekteyiz.

Ahiliğin uzandığı bütün Osmanlı coğrafyasında Kırım Tatarları uzun kış geceleri geleneksel olarak Cıyın adlı sohbet ve eğlence toplantıları düzenlemektedirler. Romanya Dobruca Türkleri arasında da bu sohbet toplantıları Talaka ve Cıyın adları altında yaşamaktadır. İşte, bu gibi özelliklerin Balkanlarda ve Romanya’nın Tuna ile Karadeniz arasında uzanan Dobruca bölgesinde de İkinci Dünya Savaşı’na kadar devam eden bazı bakıyelerine tesadüf etmek mümkün olduğu gibi, bunları daha yakından takip etmek ve Ahilik törenlerini andıran birtakım unsurları bilim âlemine sunmak hususunda, uzmanların üzerine önemli görevler düşmektedir. (Mehmet,1999:238)

Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz: Türk milletinin tarihi seyrini ve gelişim sürecini analiz ettiğimizde diğer toplumlarda olduğu gibi bünyesinde sivil toplum örgütlerinin oluştuğu ve bunların toplum hayatını derinden etkilediği görülür.

Toplumun kültürel dinamiklerini oluşturulmasında önemli etkisi olan ahilik, adı ne olursa olsun en eski Türk kültüründen kaynaklanan sofra açma, ziyafet verme ve sohbet toplantılarının sadece eğlenme, eğlendirme ve hoşça vakit geçirme amacıyla düzenlenmediği, bir gerçektir. Bunun eğitim ve kültürün yeni nesillere aktarılmasına vesile olduğu, kişilerin üzerlerindeki hem kişisel hem de toplumsal baskılardan belirli bir süre de olsa kurtulmasını sağladığı görülmektedir. Ahilik farklı adlar altında, farklı mekân ve yerlerde yaptıkları toplantılarla da toplumsal kurumların faaliyetlerine ve törenlere destek vererek sosyal yapıyı şekillendirmiştir.

Ancak şurası unutulmamalıdır ki Ahilik ve Loncalar bugün tarih sahnesinden çekilmiş olsalar bile, kültür dünyamıza silinmez izler bıraktığı yadsınamaz bir gerçektir. Bu izlerden en belirginlerinden biri Çankırı ve Simav gibi yörelerimizde varlığını sürdüren “Yâren” teşkilatlarıdır. Diğeri de Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yaşama mücadelesi veren “gezek, ferfne, helebiş, oturak, helva sohbeti, barana…” gibi farklı adlar almış olsa bile bir sohbet geleneğinin varlığıdır. Hiç şüphesiz bunlar bizim milli kültürümüzün yapı taşlarıdır. Küreselleşen dünyaya ve Batı kültürünün olanca gücüyle değerlerimizi sarsmaya çalıştığı bir dönemde üzerimize düşen en önemli görev kendi değer ve ürünlerimizi unutulmaktan kurtarmak, bunları geliştirerek piyasaya sürmek, batılılaşma karşısında kendi değerlerimizle yer almak asli görevimiz olmalıdır.

KAYNAKLAR:

ATLI Sagıp (2015). “Somut Olmayan Kültürel Mirasa Bir Örnek: Balıkesir Pamukçu Erfene Sohbet Toplantıları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 8, S: 40.

BARDAKÇI Mehmet Necmettin (2008). “Ahilik Yâren İlişkisi ve Simav’da Yâren Geleneği”, I. Uluslar Arası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu - Bildiriler, C. I., Kırşehir: A.E.Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay.

ÇAĞATAY Neşet (1989). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurulu Türk Tarih Kurumu Yayınları VII. Dizi, S: 104.

EKİNCİ Yusuf (2012). Ahîlik, (Genişletilmiş ve gözden geçirilmiş 12. bs.), Ankara.

ELBİR Bilal ve SARGIN Hatice (2005). “Çankırı Yârenlik Kültürü İle Ahilik Arasındaki İlişki”, I. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu-Bildiriler, Kırşehir: G.Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi, Yay.

ERGİN Muharrem (1964). Dede Korkut Kitabı, Metin –Sözlük, İstanbul: Ebru Yay.

ERKEN Veysel (1999). “Ahilik Teşkilatının Vizyonu”, II. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Kırşehir: Kültür Bakanlığı Yay: 2350, HAGEM Yay. 288.

GOLDSMİTH Kennet S. (1977). Sahada Folklor Derleme Metotları, (Çev:Ahmet E. Uysal), Ankara: Kültür Bakanlığı MİFAD Yay.

GÖDE Kemal (2012). “Yalvaç’ta Ahilik Kültürünün Günümüzdeki İzleri” II. Uluslararası Ahilik Sempozyumu - Bildiriler, C. II., Kırşehir: A.E.Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay.

GÜNŞEN Ahmet (2011). “Kırşehir’de Ortak Yemek Kültürü ve Ahilik Geleneğinden Gelen Bir Yemek: Herva:ne/Ferfene”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu - Bildiriler, C. III. Kırşehir: A.E.Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay.

İbn-i Batûta Muhammet Et-Tancî (1993). Tuhfetu’n-Nuzzâr fi Garâibi’l-Emsâr (İbn Batûta Seyahatnâmesi), (Çev: Mümin Çevik), C.1-II. İstanbul.

KAZANCIGİL Ratip (1993). Edirne Helva Sohbetleri ve Kış Gecesi Eğlenceleri, Edirne: Türk Kütüphaneciler Cemiyeti Edirne Şubesi Yayınları, No: 9, Edirne Folklor Araştırmaları Dizisi No: 1.

KÖKSAL M. Fatih (2008). Ahi Evran ve Ahilik, (Genişletilmiş 2. basım), Kırşehir: Kırşehir Valiliği Kültür Yayınları. Nu: 5.

KÚNOS Ignácz (1925). Halk Edebiyâtı Nümuneleri: Türkçe Ninniler, İstanbul: Orhaniye Matbaası, (H.1341, Arap harfli ilk basım).

KÚNOS Ignácz (1994). Türk Halk Edebiyatı, ( Haz. Tuncer GÜLENSOY ), Kayseri: Bizim Gençlik Yayınları Nu. 10.

Mustafa Mehmet (1999). “Balkanlarda (Romanya-Dobruca Dahil) Ahilik Teşkilatı Hahakkında Bazı Mülahazalar”, II. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Kırşehir: Kültür Bakanlığı Yay: 2350, HAGEM Yay. 288, s. 234-240.

MERDİN ÖZTÜRK Alev (2016). “Ahilikten Kaynaklanan Kırşehir Sohbet Toplantıları”, Anadolu Sohbet Gelenekleri ve Yaren (Sempozyum Bildirileri), Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi Yaran Kültürünü Araştırma Uygulama Merkezi Yay.

Muallim Cevdet (2008). İslam Fütüvveti ve Türk Ahiliği, İbn-i Battuta’ya Zeyl, (Çev. Cezair Yarar), İstanbul: İşaret Yay.

ÖRNEK Sedat Veyis (1977). Türk Halkbilimi, Ankara: T. İş bankası Yay.

SEYFELİ Mahmut (1995). Kırşehir Halk Edebiyatı Folklor ve Etnografyası, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sos. Bil. Enst. Türk Dili ve Ed. Bl. (Basılmamış Yük. Lisans Tezi).

SEYFELİ Mahmut (2016). “Ahilikten Kaynaklanan Kırşehir Sohbet Toplantıları”, Anadolu Sohbet Gelenekleri ve Yaren (Sempozyum Bildirileri), Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi Yaran Kültürünü Araştırma Uygulama Merkezi Yay.,

ŞEKER Mehmet (1993). İbn Batûta’ya Göre Anadolu’nun Sosyal-Kültürel ve İktisâdî Hayatı ile Ahilik, Ankara.