Sosyal güvence şemsiyesi altında bulunan milyonlarca vatandaş için SGK'dan kritik bir hatırlatma geldi. Kurum, sosyal güvenlik haklarının zamanında talep edilmesinin önemine vurgu yaparak, 5 yıllık zaman aşımı süresine dikkat çekti. Bu süre, hak doğuran olayın meydana geldiği tarihten itibaren işlemeye başlıyor ve pek çok önemli ödemeyi kapsıyor. Eğer hak sahipleri, bu 5 yıllık süre içerisinde SGK'ya başvurmazlarsa, yalnızca son 5 yıla ait ödemeleri alabiliyorlar, daha eski haklar ise tamamen kaybediliyor. Bu kuralın SSK (4/1-a), Bağ-Kur (4/1-b) ve Emekli Sandığı (4/1-c) kapsamındaki herkes için geçerli olduğu belirtildi.
5 Yıllık Zaman Aşımına Tabi Olan Haklar Hangileri?
SGK tarafından uygulanan 5 yıllık zaman aşımı kuralı, birçok temel sosyal güvenlik hakkını doğrudan etkilemektedir. Vatandaşların bu süreye dikkat etmesi gereken başlıca haklar şunlardır: İş kazaları veya meslek hastalıkları sonucu sürekli iş göremezlik durumunda bağlanan gelirler, sigortalının vefatı halinde geride kalan hak sahiplerine (eş, çocuk, anne-baba) bağlanan ölüm aylıkları, kamu görevlilerinin görevleri nedeniyle uğradıkları maluliyet durumunda bağlanan vazife malullüğü aylıkları. Bunların yanı sıra, sigortalının vefatı üzerine ödenen cenaze ödeneği, evlenen ve yetim aylığı kesilen kız çocuklarına verilen evlenme ödeneği (çeyiz parası), hastalık veya analık durumunda raporlu olunan günler için ödenen geçici iş göremezlik ödeneği (rapor parası) ve çalışma gücünü belirli oranda kaybedenlere bağlanan maluliyet aylığı da bu 5 yıllık süre içinde talep edilmelidir. Aksi halde hak kaybı yaşanması kaçınılmazdır.
Emekli Aylıklarında Durum: 2008 Öncesi ve Sonrası Farkı
Emekli aylıkları, zaman aşımı konusunda kendine özgü kurallara sahiptir ve burada 2008 yılı bir dönüm noktasıdır. 2008 yılından önce emekli olmuş kişiler, maaşlarını 5 yıl boyunca bankadan çekmezlerse, SGK'ya başvurduklarında yalnızca son 5 yıllık birikmiş maaşlarını alabilirler. Beş yılı aşan eski dönemlere ait maaşlar zaman aşımına uğrar. Ancak, 2008 yılı ve sonrasında emekli olanlar için durum farklı işler. Bu gruptaki emeklilerin maaşları zaman aşımı nedeniyle tamamen kaybolmaz. Fakat, maaşın aralıksız 12 ay boyunca alınmaması durumunda, SGK ödemeyi otomatik olarak durdurma yetkisine sahiptir. Bu, SGK'nın kişinin hayatta olup olmadığını ve aylık alma koşullarının devam edip etmediğini araştırmasına olanak tanır. Durum açıklığa kavuşturulduktan sonra maaş yeniden bağlanır, ancak ödemenin durdurulduğu döneme ait maaşlar geriye dönük olarak ödenmez. Bu nedenle düzenli maaş takibi önemlidir.
Mirasçılar İçin Özel Durum: 2 Yıl İçinde Başvuru Şart!
Vefat eden sigortalıların geride kalan hak sahipleri, yani mirasçıları için zaman aşımı süresi oldukça kısadır ve özel dikkat gerektirir. SGK mevzuatına göre, eğer vefat eden sigortalının sağlığında hak ettiği ancak alamadığı aylık, gelir veya diğer SGK alacakları varsa, mirasçıların bu alacakları talep etmek için vefat tarihinden itibaren sadece 2 yıl süresi bulunmaktadır. Bu iki yıllık süre içinde SGK'ya başvuruda bulunulmazsa, mirasçıların bu paralar üzerindeki hakları tamamen ortadan kalkar ve alacaklar SGK kayıtlarından silinir. Bu kural, özellikle birikmiş maaşlar gibi önemli meblağlar için geçerlidir ve cenaze ödeneği gibi 5 yıllık süreye tabi diğer haklardan ayrılır. Mirasçıların, vefat sonrası işlemleri yürütürken bu kısa süreyi gözden kaçırmamaları büyük önem taşımaktadır.
Zaman Aşımında İstisnalar ve İspat Yükümlülüğü
Her ne kadar 5 yıllık zaman aşımı kuralı genel bir prensip olsa da, SGK bazı özel durumlarda bu kuralı uygulamayabilir. Hak sahibinin, hak ettiği ödeme için 5 yıl içinde başvuru yapmasını engelleyen geçerli ve ciddi bir mazereti varsa, zaman aşımı süresi durabilir veya işlemeyebilir. Bu tür mazeretler genellikle kişinin başvuru yapma ehliyetini ortadan kaldıran durumlar olarak tanımlanır; örneğin, ağır ve sürekli bir hastalık, kişinin akıl sağlığının yerinde olmaması (belirli raporlarla kanıtlanmış) veya mahkeme kararıyla kısıtlılık (vesayet altına alınma) gibi durumlar bu kapsama girebilir. Ancak, bu istisnai durumların geçerli olabilmesi için mutlaka resmi belgelerle (sağlık kurulu raporu, mahkeme kararı vb.) ispat edilmesi ve bu belgelerin SGK'ya sunulması gerekmektedir. İspat yükümlülüğü hak sahibindedir ve belgelenemeyen durumlar için zaman aşımı kuralı normal şekilde işlemeye devam eder.
