İş kazasında sigortasız işçinin de hakkı korunuyor

KAYIT DIŞI istihdamla mücadele noktasında Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından denetimler yapılsa da halen sigortasız işçi çalıştıran işyerlerinin olduğu biliniyor.
SGK, kayıt dışı istihdamın önüne ihbarlar ve denetimlerle geçmeye çalışırken, sigortasız çalışan işçinin şikayeti ya da iş kazası sonucu yaralanması ile işverene ağır yaptırımlar uygulanıyor.


Sigortasız işçinin iş kazası geçirmesi halinde işverenin sigortalı işçi gibi yaptırımla karşılaşacağını belirten Kırşehir Barosu Avukatı Kayhan Kurt, “Sigortasız çalışan bir işçinin başına bir kaza geldiğinde aynı sigortalıymış gibi bir yaptırımı olur. Eğer iş kazasından dolayı işverenin bir kusuru var ise Ceza Kanunu’na göre hapis cezası alır veya para cezasına çevrilir. Aynen sigortalı işçiymiş gibi kaza yapan işçi tazminata hak kazanır. Yani işçinin sigortalı olup olmaması önemli değil. Hizmet akdiyle oraya bağlıysa ve bu şekilde çalışıyorsa sigortalı olup olmaması önemli değil. Sigorta yaptırmaması tamamen işverenin kusurudur. Sigortalı işçinin geçirdiği iş kazası gibi hakları vardır. Bunlar tazminat ya da malul kaldıysa SGK’nın para ödemesi gibi hakları vardır. İşçi iş kazası geçirdikten sonra zaten işyeri hekimi varsa bir rapor hazırlar iş kazası olduğuna dair. Eğer hakları ödenmediyse ya da karşılanmadıysa noterden ihtar çekecek. İhtar sonucu eğer yine para ödenmezse dava açma hakkına sahiptir İş Mahkemesi’nde. Bunun dışında SGK’ya ve Savcılığa şikayette bulunma zorundadır. SGK’dan iş müfettişleri gelip olayı incelerler. İş kazası olup olmadığı kararına varırlar. Rapor sonucunda işverene Savcılık nezdinde ceza davası açılır. Bu ceza davası sonucunda yargılanır, ceza alırsa işçi de ayrıca bir tazminat hakkını elde eder. Ama önce işçinin maddi açıdan haklarını alabilmesi için noterden ihtar çekmesi, bunun sonucunda da iş kazasına ilişkin tazminat davası açması gerekmektedir. İşçinin herhangi maddi gücü yoksa Boraların Adli Yardım Büroları’na başvurup avukat istemesi yeterlidir. Kişinin gerekli araştırması yapılır. Eğer uygun görülürse Baro tarafından ona bir avukat tahsis edilir. Ceza davalarında kişi avukat talep ediyorsa devlet Ceza Muhakemeleri Kanunu’na göre kendisine bir avukat tayin eder” açıklamasında bulundu.
Sigortasız işçi çalıştıran işverenler, sigortasız işçi çalıştırıldığının tespiti halinde idari para cezası ile karşı karşıya kaldıkları gibi sigortasız işçi çalıştırıldığının tespit edildiği işyeri kapsamında bir yıl boyunca 5 puanlık indirimden yararlanamazlar. Bununla da kalmaz işyerinde sigortasız çalıştırılan işçinin bir kaza geçirmesi halinde, birde yukarıda bahsi geçen masrafların SGK tarafından rücu edilmesi ile karşı karşıya kalabilir. Sigortasız çalıştırılan işçinin, geçirdiği iş kazası sonucu ölmesi ya da malul kalması halinde sigortalının yaşı, evli olup olmadığı ve çocuk sayıları da göz önünde bulundurularak, bugün çoğu işverenin kaldırmakta zorlanacağı miktarlarda borçlar çıkarılmaktadır. Bu miktar bazen üç yüz bini bazen beş yüz bini aşmaktadır.
Ancak işveren, kaza geçiren işçiyi sigortalı olarak SGK’ ya bildirmişse ve iş güvenliği ile ilgili tedbirleri almış olmasına rağmen yine de kaza kaçınılmaz olmuşsa bu defa da, yapılan iş kazası soruşturması sonucunda belki de işverene hiç borç çıkarılmayacaktır. Sigortalıya ve hak sahiplerine yapılacak sağlık hizmetlerinin ve diğer gelir ya da aylık ödemelerinin tamamını, işverenin yerine SGK karşılamak durumunda kalacaktır. Bu itibarla işverenlere tavsiyem ay içinde bazı günler çalıştırmamış olsalar bile işyerinde çalıştırdıkları işçilerin sigorta bildirimlerini yaparak çalıştırmalarıdır.
SİGORTASIZ İŞÇİ ÇALIŞTIRMANIN CEZASI VE YAPTIRIMI
Kayıt dışının ve sigortasız işçi çalıştırmanın fazla olduğu ülkelerin başında gelsek de, bunun yasal yaptırımları azımsanmayacak kadar fazladır. Sigortasız işçi çalıştırmaya SGK’nın vereceği cezalar asgari ücrete bağlanmıştır. Dolayısıyla her altı ayda bir asgari ücrete bağlı olarak artış gösterir. Aslına bakarsanız işverenlerin sigortasız işçi çalıştırması tam anlamıyla bir bilinçsizlikten dolayı anı kurtarmaktan ibarettir. İşveren, çalışanının sağlığını önemsememekle kalmayıp olası sağlık hasarlarıyla ilgili de çok büyük bir riskin altına girmektedir.
Sigortasız işçi çalıştıran işveren 1 yıl için asgari ücretin 38 katı ceza öder. İşveren defter tutmuyorsa özel inşaat gibi 1 yıl için 28 asgari ücret katı ceza alır.
Sigortasız işçi çalıştırdığı için doğal olarak işe giriş bildirgesi de vermemiştir bu da 2 asgari ücret cezaya tekabül eder. Aynı şekilde sigortasız işçiyi aylık prim hizmet belgesinde de göstermediği her ay için 2 asgari ücret ceza alır. Ücret bordrosunda göstermediği için ise yarım asgari ücret ceza uygulanır.
Ek olarak, yasal defter kaydetmediği her ay için yarım asgari ücret ceza alacaktır.
Bunun yanında çalışanın ücretini bankaya yatırmamanın da ekstra bir cezası var. İşverenin bu konulardaki sorumsuzluğu tespit edildiğinde çalışanın kıdem ve ihbar tazminatı hakkı doğar. Ayrıca primleri gecikme zammı ile işverenden tahsil edilir. İş kazası geçirirse kendisine, ailesine bağlanacak maaş kayıtsız şartsız sigortasız çalıştıran işverenden tahsil edilir.
Buraya kadar olan kısım bu işin sadece maddi boyutu. Bunun bir de insani, ahlaki, vicdani ve etik boyutu var. İşte bu kısım artık işverenin ahlak ve insaniyetiyle alakalıdır.
Mağdur olan çalışan, genel olarak nereye nasıl şikayet etmeliyim gibi sorular sorar. İşte bunun cevabı; SGK il müdürlüğüne veya merkezine bir dilekçe ile başvurabilmesidir.
Mahkeme Kararı sonucu sigortalıya hizmet verilmiş veya diğer kamu kuruluşlar denetim elemanlarınca tespit yapılmış ise bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden sigortasız işçi çalıştırıldığı SGK'ya bildirilmiş ise ödenecek cezalar 1 yıl için ve 1 sigortasızı baz aldığımızda yukarıda belirttiğim gibi olur. Sigortasız sayısı arttığı takdirde sadece işe giriş bildirgesi cezası eklenir. Diğer cezalar sabit kalır.