KIRŞEHİR Ahi Evran Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu web sayfası http://aeuhadyek.ahievran.edu.tr adresiyle yayına başladı. Hayvan deneyleri için yapılacak başvurular için web sayfasında yer alan formların doldurulması gerekiyor.
Ahi Evran Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu, Doç. Dr. Ergin Kariptaş başkanlığında hayvan deneyleri için gerekli onaylamaları yapacak.
Ahi Evran Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu, Ahi Evran Üniversitesi’nde deney ve çiftlik hayvanları ile doğada (kara ve denizlerde) yaşayan hayvanlar üzerinde yapılacak olan bilimsel araştırma, test, eğitim, öğrenim gibi temel etkinliklerde kullanılan yöntem ve materyaller ile ilgili minimum etik standartları saptamak, gerektiğinde yeni ilkeler oluşturmak, bunların uygulamalarına ilişkin düzenlemeleri yapmak, etik ilkeler doğrultusunda görüş bildirmek ve araştırma önerilerini değerlendirmek misyonu ile Ahi Evran Üniversitesi’nde gerçekleşecek olan temel, translasyonel veya uygulamalı araştırmalarda; türlerin korunması, insan ve hayvan sağlığı ve refahı, doğal çevrenin korunması, mesleki becerilerin kazandırılması, sürdürülmesi veya geliştirilmesi için eğitim ve öğretim veren ve bunu amaç edinen 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliği ve 2010/63/EU sayılı Bilimsel Amaçlarla Kullanılan Hayvanların Korunmasına İlişkin Avrupa Birliği Direktifleri doğrultusunda faaliyet gösteren etkinliği yüksek bir kurul olarak faaliyetlerini sürdürüyor.
Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik ve Ahi Evran Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu Yönergesi kapsamında misyon ve vizyonuna uygun hizmet verecek olan Ahi Evran Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu’nun iznine tabi olan ve iznine tabi olmayan müdahaleler şöyle:
İZNE TABİ OLAN MÜDAHALELER
Belirtilen çalışmalarda AEÜHADYEK’in onayının alınması zorunludur.
a) Her türlü araştırma projesi, tez (uzmanlık, bilim uzmanlığı ve doktora) çalışmasına yönelik hayvan deneyleri.
b) Öğrenci eğitiminde kullanılmak üzere hayvanlar üzerinde yapılacak girişimsel uygulamalar.
c) Bir yöntem öğrenilmesi ve el alıştırması için hayvanlar üzerinde yapılacak testler ve çalışmalar.
ç) Yukarıda sayılanlar dışında, araştırıcının etik kurul kararı talep etmesi halinde omurgasız hayvanlar ve deney hayvanı olarak tanımlanmamış canlı hayvanlarla ilgili olan araştırmalar da değerlendirilebilir.
İZNE TABİ OLMAYAN MÜDAHALELER
AEÜHADYEK’in iznine tabi olmayan müdahaleler; a) Teşhis ve tedavi amaçlı klinik uygulamalar. b) Ölü hayvan veya dokusu, mezbaha materyalleri, atık fetuslar ile yapılan prosedürler. c) Süt sağma. ç) Dışkı veya altlık örneği toplama. d) Sürüntü ile örnek alma.
AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ HAYVAN DENEYLERİ YEREL ETİK KURULU’NUN GÖREVLERİ
a) Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik hükümleri ile Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu’nun belirlediği etik ilkeler ve iyi laboratuar uygulamaları çerçevesinde kendi çalışma usul ve esasları hakkında yönerge hazırlamak.
b) Deney hayvanları üzerinde yapılacak tüm işlemlerin etik yönden kabul edilebilir sınırlarını belirleyerek yapılacak işlemlere ilişkin protokolleri onaylamak veya gerekçeli olarak reddetmek.
c) Kurum içinde deney hayvanı kullanılması sürecinin 3R ilkelerine ve etik kurallara uygun olarak sürdürülmesini denetlemek, bu amaçla gerekli düzenlemeleri yapmak.
ç) Deney hayvanı kullanılarak elde edilenlerle aynı veya daha yüksek düzeyde bilgi sağlayabilecek ancak hayvan kullanılmayan veya en az sayıda hayvan kullanılan ya da daha az acı verilen prosedürler içeren alternatif yöntemlerin geliştirilmesine ve doğrulanmasına katkıda bulunacak ve bu alanda araştırmayı teşvik edecek uygulamalar yapmak.
d) Deney hayvanları üzerinde yapılacak işlemlerin onaylanmış protokole uygun olarak yapılmasını sağlamak, gerektiğinde sonlandırmasına karar vermek.
e) Deney hayvanlarıyla çalışacak personelin gerekli eğitimi almasını sağlamak ve deney hayvanı kullanım sertifikası bulunması şartıyla hayvan deneyleri yapılmasına izin vermek. Bu amaçla gerektiğinde sertifika programları düzenlemek.
f) Deney hayvanlarının üretim, yetiştirme, barındırma ve nakil şartları ile deneylerin yapıldığı laboratuar şartlarının ve ekipmanının etik yönden uygun olup olmadığını denetlemek.
g) Deney hayvanı kullanımı ile ilgili olarak istatistik veri tabloları ile yıllık faaliyet raporunu hazırlayarak HADMEK’e sunmak.
ğ) Deneysel çalışmalar sonunda ortaya çıkan atıklar ve tıbbi atıkların 9/ 8/ 1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesince bertarafını sağlamak.
h) 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununun ve ilgili mevzuatın getirdiği hükümler çerçevesinde, deney hayvanlarının kayıt altına alınmalarını ve izlenebilmelerini sağlamak.
ı) Düzenlenecek eğitim sertifika programlarını otuz gün önce HADMEK’ e bildirmek.
i) Düzenledikleri sertifika eğitim programları ve eğitim sonunda başarılı olarak sertifika alan kursiyerler ile ilgili bilgileri HADMEK’ e bildirmek.
j) Deneyde kullanılan hayvanların, prosedür sonrası sahiplendirilmesi veya çiftçilik sistemine iadesinde sakınca görülüp görülmediği hakkında karar vermek.
ÇALIŞMA İLKELERİ
a) Bilimsel araştırmalarda kullanılması zorunlu olan deney hayvanlarına kötü muameleleri engellemek.
b) Deney hayvanlarının 5’inci maddede belirtilen amaçlar kapsamında kullanılmasını sağlamak.
c) Ağır acı, stres ya da buna denk eziyet veren deneylerde bir hayvanın bir defadan fazla kullanılmamasını, zorunlu olarak kullanılması gerekiyorsa bunun sağlam bilimsel gerekçelere dayandırılmasını sağlamak.
ç) Eğitim amaçlı kongre, konferans ve seminerlerde ağrı ve acı veren deneylerin yapılmamasını sağlamak.
d) Bilimsel açıdan güvenilir verinin, hayvanlara mümkün olduğu kadar az acı çektirerek ve onları en az strese sokarak elde edilmesini sağlamak.
e) Araştırmalar süresince kullanılan deney hayvanlarına, türüne uygun şartlar hazırlamak ve en iyi fizyolojik, davranışsal ve çevresel şartların teminini sağlamak.
f) Uygun şekilde eğitilmiş personel tarafından uygun şartlarda deney hayvanı bakımını sağlamak.
g) Canlı hayvanlarda yapılacak deney amaçlı çalışmaların sorumlu veteriner hekim gözetiminde yapılmasını sağlamak.
ğ) Araştırıcılar tarafından, deneylerin hangi durumlar yerine getirildiğinde sonlandırılacağına dair hedef noktaların belirlenmesini sağlamak.
h) Araştırılan bilginin elde edilmesinde geçerliliği ispatlanmış alternatif usuller varsa hayvan deneylerini etik olarak uygun görmemek ve daha önceden ayrıntılı olarak yapılmış deneylerin tekrar edilmesine engel olmak.
ı) Deney için en uygun hayvan türü ve yöntemin seçilmesini ve bilimsel olarak anlamlı sonuç verebilecek en az sayıda hayvan kullanılmasını sağlamak.
i) Deney hayvanlarına gereksiz acı ve ağrı verecek deneylerde uygun bir anestezi usulünün uygulanmasını ve araştırmalarda uygun ağrı kesici ve anestezi kullanılmasını sağlamak.
j) Anestezinin, hayvan için deneyin kendisinden daha fazla travmatik olması ve deneyin amacına uygun olmaması durumunda yapılmasını engellemek.
k) Deneyin etik ilkeler çerçevesinde yapılması ve amacına uygun olması için veteriner hekim kararı ile 1) Anesteziden çıktığında önemli oranda acıya maruz kalacak olan hayvanın ağrı kesici ile tedavi edilmesini, tedavi edilmesi mümkün değilse insancıl bir metotla öldürülmesini, 2) Deney hayvanının araştırma sürecinde ya da sonunda hayatına son verilmesi işlemlerinin uygun gerekçelerle yapılmasını, 3) Şiddetli ve sürekli ağrı çeken veya normal hayatını sürdüremeyecek duruma gelen deney hayvanları ile sağlığı ve çevresi için risk oluşturabilecek deney hayvanlarının insancıl bir metotla yaşamalarına son verilmesini, sağlamak. Araştırmada kullanılan ve yaşamalarını sürdüren deney hayvanlarına, deney sonunda sağlıklı yaşam şartlarının teminini sağlamak.
m) Hayvanları ağır ve uzun süreli acıya maruz bırakacak deneylerin yapılmasına, etik ilkeler ile araştırmadan elde edilecek fayda ve hayvanların çekeceği acı dikkate alınarak karar vermek.
n) Bilimsel hedeften uzaklaşılmadığı ve hayvanın refahının bozulmadığı sürece hayvanlar üzerinde birden fazla uygulama yaparak, deneyde kullanılan hayvanların sayısını azaltmak.
o) Deneyde kullanılarak ölen hayvanların doku ve organlarının paylaşılması kapsamında diğer başvurularda değerlendirilmesini sağlamak.
ö) Uzun süreli olması muhtemel şiddetli acı, eziyet ve ızdırapla sonuçlanan ve düzeltilmesi mümkün olmayan uygulamalardan kaçınmak.
p)Yalnızca kendi bünyesindeki hayvan refahı biriminin denetiminde gerçekleştirilecek prosedürlere izin vermek.
r) Onay verilen projelerde, içerikte ve çalışmaya katılacak kişilerde yapılacak değişiklikleri takip etmek ve gerekli izinlerin alınmasını sağlamak.
DENEYİN SONLANDIRILMASI
AEÜHADYEK, deneyin sonlandırılmasına; a) Deneyle ilgili olarak daha fazla gözlemin yapılamayacağı hallerde ya da genetiği değiştirilmiş hayvan soyları ve nesilleri artık takip edilmiyorsa veya sürekli devam eden bir şekilde iğne batırılmasına eşdeğer ya da daha fazla acı, eziyet, ızdırap ve kalıcı hasar yaşaması bekleniyorsa deneyin sonlandırılmasına karar verir.
b) Deneyin sonunda, bir hayvanın yaşamaya devam etmesine dair karar bir Veteriner Hekim tarafından alınır. Bir hayvanın yaşatılmaya devam etmesi durumunda, sağlık durumuna uygun bakım ve barınma hizmeti sağlanır. Hayvan orta veya şiddetli acı, eziyet, ızdırap ve kalıcı hasar yaşamaya devam ediyorsa ötenazi yöntemlerine karar verir.
BAŞVURU İŞLEMLERİ
AEÜHADYEK başvuruları Ahi Evran Üniversitesi Hayvan Kullanma Protokolü Formları”ndan, eğitim amaçlı çalışmalar için Form 2A ve 2B, ön çalışma için Form 4, araştırma amaçlı çalışmalar için Form 1A ve 1B ve Form 3, sahipli hayvanlar için Form 5 (EK 1) doldurularak AEÜHADYEK sekreterliğine teslimi ile gerçekleştirilir.
Başvuruların, tez çalışmalarında “Yürütücü” sıfatıyla “Danışman Öğretim Üyesi” tarafından, diğer araştırma projelerinde ise Öğretim Üyesi statüsündeki “Araştırma Yürütücüsü” tarafından yapılması gereklidir.
AEÜHADYEK’e başvurularda kişisel beyan esas olup, başvuranlar Araştırma Taahhütnamesini (EK 2) imzalayarak içeriğindeki koşulları kabul etmiş sayılırlar.
PROJELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
AEÜHADYEK tarafından projelerin değerlendirilmesi; a) Projeler; Bilimsel, eğitsel veya yasal gerekçeleri, Hayvan kullanımı gerekçeleri, Prosedürlerin mümkün olan en insani ve çevreye duyarlı şekilde gerçekleştirilmesinin tasarlanması, Tahmin edilen bilimsel faydaları ve eğitim yönünden değeri, 3R ilkesine uyumu, Prosedür şiddetinin sınıflandırılması, Elde edilecek fayda ve hayvanların çekeceği acı, Öldürme metotları, prosedürler, anestezi, tekrar kullanım, bakım ve barınma şartlarının mer’i mevzuata uygunluğu, Geriye dönük değerlendirmenin yapılıp yapılmayacağı ve ne zaman yapılacağına karar verilmesi kriterlerine göre AEÜHADYEK tarafından değerlendirilir.
AEÜHADYEK adına proje değerlendirmesini yapacak uzmanlar; 3R ilkesi, deney tasarımı, hayvan deneyleri pratik uygulamaları, yaban hayvanları deneyleri pratik uygulamaları veya hayvan bakım ve beslenmesi konusunda yetkin kişilerden seçilir.
Proje değerlendirmesinde şeffaf olunur. Fikri mülkiyet haklarının ve gizli bilgilerin korunması için, proje değerlendirmesi tarafsız bir şekilde gerçekleştirilir ve bağımsız tarafların görüşlerini de kapsayacak şekilde hazırlanır.
Muhabir: TE Bilişim
